Giới Thiệu Về Liệu Pháp Nhận Thức Hành Vi

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một trong những liệu pháp trị liệu tâm lý được áp dụng phổ biến hiện nay. Không chỉ được áp dụng với những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần, liệu pháp này là một công cụ hữu ích để giúp đỡ bất cứ ai học cách quản lý các vấn đề căng thẳng trong cuộc sống tốt hơn.

Liệu pháp nhận thức hành vi là gì?

Liệu pháp nhận thức hành vi – CBT – là từ viết tắt của cụm từ Cognitive Behavioral Therapy. Đây là một liệu pháp tâm lý giúp mọi người học được cách xác định và thay đổi các kiểu suy nghĩ tiêu cực, có hại, ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và hành vi. Thông qua CBT, những suy nghĩ tiêu cực tự động này sẽ được thử thách và thay thế bằng những suy nghĩ khách quan, thực tế hơn. 

CBT thường được sử dụng với bệnh nhân gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, rối loạn ăn uống, rối loạn giấc ngủ… Ngoài ra, chúng còn được các nhà tâm lý trị liệu áp dụng trong nhiều trường hợp như chữa lành đứa trẻ bên trong hay cải thiện kiểu gắn bó của thân chủ,…

Các kỹ thuật trong liệu pháp nhận thức hành vi

CBT sử dụng một loạt các kỹ thuật khác nhau để giúp mọi người nhận diện các suy nghĩ tiêu cực, ảnh hưởng của chúng và vượt qua chúng. Chúng có thể bao gồm viết nhật ký, thư giãn, nhập vai… và có tiến trình rõ ràng.

Xác định các suy nghĩ tiêu cực

Việc tìm hiểu được các suy nghĩ tiêu cực, cảm xúc và tình huống dẫn đến các suy nghĩ, hành vi đó là bước đầu trong tiến trình trị liệu theo CBT. Quá trình này sẽ hơi khó khăn ở buổi đầu nhưng sau đó nó sẽ dẫn đến sự khám phá và hiểu biết sâu sắc về bản thân mỗi người. Đây là một phần thiết yếu của quá trình trị liệu. 

Thực hành các kỹ năng mới

Việc thực hành các kỹ năng mới sẽ là một bước khởi đầu để áp dụng chúng vào các tình huống thực tế. Điều này sẽ giúp người bệnh học được các kỹ năng mới và rèn luyện những cách để tránh hoặc đối phó với các tình huống xã hội có thể dẫn đến hành vi tiêu cực. 

Thiết lập mục tiêu

Khi tham gia trị liệu bằng phương pháp CBT, nhà trị liệu sẽ hướng dẫn thân chủ thiết lập các mục tiêu. Việc này có thể bắt đầu từ việc xác định mục tiêu, phân biệt mục tiêu ngắn hạn, dài hạn, đặt mục tiêu phù hợp và tập trung vào quá trình để đạt được mục tiêu đó. Đây là một bước quan trọng trong hành trị liệu, giúp người bệnh phục hồi và có thể thực hiện những thay đổi để cải thiện sức khỏe cũng như đời sống của mình. 

Học cách giải quyết vấn đề

Điều này giúp chúng ta có thể xác định và giải quyết các vấn đề phát sinh từ các tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống. Đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực của bệnh tâm lý. Quá trình này thường gồm 5 bước: Xác định vấn đề, tạo danh sách các giải pháp phù hợp và có thể thực hiện, đánh giá các giải pháp, chọn giải pháp để thực hiện và thực hiện giải pháp đó. 

Tự giám sát

Ghi nhật ký hay tự giám sát là một trong những kỹ thuật quan trọng của liệu pháp nhận thức hành vi. Chúng sẽ bao gồm việc theo dõi các hành vi, triệu chứng hoặc các trải nghiệm và chia sẻ chúng với nhà trị liệu. Việc này sẽ cung cấp cho nhà trị liệu những thông tin cần thiết để đưa ra phương hướng trị liệu hiệu quả. 

Liệu pháp nhận thức hành vi giúp ích trong những trường hợp nào?

Liệu pháp CBT được sử dụng để điều trị một loạt các rối loạn tâm thần như: Rối loạn lưỡng cực, rối loạn ăn uống, rối loạn nhân cách, rối loạn lo âu, trầm cảm, nghiện, …. Ngoài ra, chúng có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị ngắn hạn để giúp các cá nhân tập trung vào suy nghĩ và niềm tin hiện tại. Thêm vào đó, CBT có thể giúp mọi người cải thiện một số tình trạng sau đây:

• Lòng tự trọng thấp.
• Quản lý cảm xúc, quản lý cơn giận.
• Vấn đề mất ngủ
• Vấn đề về gắn bó và các mối quan hệ.
• Kiểm soát sự căng thẳng.
• Sự đau khổ khi mất mát, chia tay hoặc ly hôn….
• Giải quyết các chấn thương tâm lý liên quan đến bạo lực, lạm dụng.
• Đối phó với các trường hợp bị bệnh mãn tính hoặc bệnh nghiêm trọng.

Những điều cần chú ý trong trị liệu nhận thức hành vi

• Có thể sẽ khó khăn để có thể thay đổi các suy nghĩ tiêu cực: Chúng ta có thể nhận diện các suy nghĩ không hợp lý hoặc thiếu lành mạnh. Tuy nhiên, nếu chỉ dừng ở việc nhận thức được chúng thì không dễ dàng gì để thay đổi những suy nghĩ này. 
• Cần sự hợp tác trung thực và cởi mở với nhà trị liệu: Việc điều trị sẽ chỉ có hiệu quả tốt nhất khi người tham gia tích cực hợp tác và cởi mở với nhà trị liệu. Thân chủ cần sẵn sàng chia sẻ những cảm xúc, suy nghĩ, trải nghiệm cũng như kinh nghiệm của mình. Sự hợp tác trung thực và cởi mở giữa hai bên sẽ hỗ trợ tích cực cho việc xác định và thiết lập mục tiêu, đồng thời có thể đánh giá tiến trình trị liệu theo thời gian.
• Cần thời gian để thấy được sự thay đổi: Để thay đổi suy nghĩ, cảm xúc và hành vi, chúng ta cần đến sự kiên nhẫn. CBT là một hành trình gồm các bước cụ thể để chúng ta thực hành và hướng đến mục tiêu cuối cùng. Vì vậy, bạn đừng hy vọng rằng vấn đề sẽ được giải quyết ngay từ buổi đầu tiên. 
• Cần sẵn sàng thay đổi: Mỗi cá nhân tham gia trị liệu theo CBT cần phải sẵn sàng dành thời gian cũng như nỗ lực để nhận diện, phân tích cảm xúc và suy nghĩ của mình. Việc này ban đầu có thể khó khăn nhưng sẽ là một hành trình tuyệt vời để khám phá và thay đổi bản thân. Để làm được điều này, mỗi chúng ta cần có sự cam kết để có thể thực hiện các bài tập về nhà do nhà trị liệu hướng dẫn và đưa ra.